Verder lezen is potentieel gevaarlijk voor wie nog in het duister wil blijven tasten, wat betreft de plots van Clerks, Mallrats, Chasing Amy, Dogma, Jay and Silent Bob Strike Back en Jersy Girl! Overigens verraad ik niet meer dan de gemiddelde tekst op een DVD-hoes, maar ik pleit dan ook voor DVD-hoezen die minder van de film weggeven.
Waarom schrijf ík hierover. Ik ben zelf amateur-filmmaker. In 2002 heb ik het Noordelijk Amateur Video Festival te Leeuwarden gewonnen, in de categorie amateur, met de korte film Makelaars van de Ziel. Verder heb ik nog 5 korte films gemaakt en een documentaire.
Ik wil het hebben over regisseur/schrijver Kevin Smith. Ik zal iets zeggen over de manier waarop hij films maakt. Over welke opbouw er in zijn films zit, zowel in zijn films als een doorlopend geheel als in de afzonderlijke films. Dit laatste zal ik toelichten aan de hand van zijn derde film, Chasing Amy.
Kevin Smith, geboren en getogen in New Jersey, wat ook duidelijk blijkt uit zijn 6 films, is de geestelijk vader van de blowers Jay en Silent Bob. Deze twee drugsdealers treden op in zijn eerste vijf films, waarin Silent Bob gespeeld wordt door Kevin Smith zelf. De steeds terugkerende factor ‘Jay en Silent Bob’ is het grootste bindende element in zijn eerste vijf films. Door deze hele serie films heen, zitten voortdurend verwijzingen naar personen en gebeurtenissen die ook in de andere films voorkomen. Ook acteurs keren regelmatig terug, soms in dezelfde, soms in andere rollen.
Het idee van ‘Jay en Silent Bob’ begon in de eerste film, Clerks, met Jay. Jason Mewes, die Jay speelt, is een vriend van Kevin Smith en Kevin wilde iets doen met het feit dat Jason altijd aan één stuk door kletste en zo ongeveer de meest drukke persoon was die hij kende. Daarom schreef hij de rol van Jay voor hem. Silent Bob is de tegenhanger van de praatzieke Jay, hij zegt eigenlijk nooit iets. Maar als hij dan wat zegt, dan doet het er ook echt toe. Zelf zou Kevin in eerste instantie één van de hoofdrollen spelen, maar omdat hij dan teveel tekst moest leren en het druk had met de regie van de film, besloot hij Silent Bob te spelen. In Clerks hebben de twee nog niet zoveel functie als ze later zullen krijgen, maar waren ze vooral een geweldige gimmick, die de film nog duidelijker onderscheidde van andere films. De hele film was al een baken van originaliteit, Jay en Silent Bob deden daar nog een schepje bovenop. In de volgende films ontwikkelde het duo zich steeds meer en werd ook steeds functioneler in de film zelf. In Chasing Amy vormde hun optreden de sleutelscène en Jay and Silent Bob Strike Back gaat uiteraard helemaal over de twee.
Chasing Amy, is naar mijn mening de beste film van Kevin Smith. Het is zijn meest persoonlijke film, omdat die gebaseerd is op de relatie die hij op dat moment had met de hoofdrolspeelster van de film. Kort gezegd, vertelt Silent Bob in de sleutelscène, hoe hij een relatie had (ze heette Amy), maar dat hij haar aan de kant zette, omdat hij er niet mee om kon gaan dat zij meer ervaring had op het gebied van sex dan hij. Later kreeg Silent Bob hier echter enorm veel spijt van, omdat deze vrouw verder echt geweldig was en hij zich nu voor z’n kop sloeg, dat hij haar om zo’n kinderachtige reden had laten gaan. Zij wilde nu niks meer met hem te maken hebben en sindsdien is hij altijd op zoek naar ‘Amy’; vandaar Chasing Amy.
Wat ik het interessantst vind aan alle zes films (inclusief Jersey Girl, de eerste film die niet bij de eerste vijf ‘hoort’), is enerzijds de structuur, waarbij ik doel op de hiervoor genoemde sleutelscènes en anderzijds een bepaald aspect van de inhoud. Wat betreft de inhoud, is het bijzondere dat Kevin Smith altijd net een beetje op een andere manier dingen brengt dan je in de gemiddelde Amerikaanse film gewend bent. Hij heeft hier echter geen zwaarmoedige instrumenten voor nodig, zoals veel onafhankelijke films die zich proberen te onderscheiden van Hollywood. Hij blijft gewoon wel grappig! In Chasing Amy zit bijvoorbeeld een meesterlijke verhandeling, tussen de vrouwelijke hoofdpersoon en een mannelijke acteur, over hoe lastig orale sex is. Het is geen banaliteit in de films van Kevin Smith, maar meer ‘telling it like it is’, zonder er moeilijk over te doen.
Qua structuur heeft elke film een sleutelmoment, in de vorm van ofwel een dialoog, waarbij over het algemeen één van de karakters voornamelijk aan het woord is, ofwel een monoloog. De hele film werkt in meer of mindere mate naar dit moment toe en de rest van de film ontwikkelt zich naar het einde, op basis van dat moment. In de eerdere films, hadden deze momenten nog wel eens de neiging om erg weinig spreektaal te bevatten en vooral een goed uit het hoofd geleerd opzeggen van het script te zijn. Ze waren ook vaak vrij lang. Dit wordt echter meestal ruimschoots gecompenseerd door de briljante inhoud, die je vaak wel even stil doet staan en na doet denken. In latere films werd de stijl beter, zowel beter geschreven als beter geacteerd. De sleutelmomenten in de zes films zijn de volgende:
Clerks: De ene hoofdpersoon deelt met de andere hoofdpersoon een aantal inzichten over het leven en vertelt hem dat hij er wat van moet maken.
Mallrats: Een hoofdpersoon maakt voor een heel publiek duidelijk dat het meisje voor de jongen waar ze van houdt moet kiezen en niet alleen moet doen wat haar vader wil.
Chasing Amy: Silent Bob legt uit waarom je niet om kinderachtige redenen je geliefde moet verliezen.
Dogma: De ene engel maakt de andere engel duidelijk waarom hij er genoeg van heeft dat God de mens altijd voortrekt boven engelen en zegt dat hij gewoon hun missie voort gaat zetten, wat ertoe zal leiden dat het bestaan op zal houden.
Jay and Silent Bob Strike Back: Silent Bob legt uit, dat degene die de rechten van de film die over Jay en Silent Bob gemaakt wordt verkocht heeft, zich wel degelijk zorgen moet maken over het feit dat zij het maken van de film proberen te verstoren, aangezien zij recht hebben op een deel van de opbrengst, omdat de karakters op hen gebasseerd zijn.
Jersey Girl: Will Smith maakt de hoofdpersoon duidelijk dat gelukkig zijn met je dierbaren belangrijker is dan een wereldbaan.
De autoriteit of degene die inzicht verkregen heeft, legt uit ‘hoe het zit’ aan een hoofdpersoon en daarmee ook aan de kijker. Kevin Smith wil zijn eigen ‘wijsheid’ uit het sleutelmoment met de wereld delen en bouwt daar een film omheen, om dat punt te verduidelijken. In Chasing Amy diept hij de problematiek uit, die hij in zijn echte relatie op dat moment had. Hij doet dat in een fantastische komedie, die een breed publiek enorm aanspreekt. Dat is wat mij betreft het mooie aan het maken van een goeie film. Je hebt echt iets te zeggen, maar je doet het wel zodanig dat veel mensen het leuk vinden om naar je film te kijken. Bovendien heeft Kevin naar eigen zeggen zelf ook enorm veel geleerd van het maken van Chasing Amy. Het heeft hem “doen groeien, zowel in ambacht als in het algemeen”.
Niet al zijn films zijn even diepzinnig. Jay and Silent Bob Strike Back gaat vooral om de lol van de film en Jersey Girl heeft een plot dat we al duizend keer gezien hebben in Hollywood. Maar je herkent altijd de Kevin-Smith-touch en als hij wat te zeggen heeft, dan zorgt hij er ook wel voor dat het aankomt.
Ten slotte wil ik iedereen aanraden om eens een weekje uit te trekken om alle zes films te kijken. Elke dag eentje. Je zult er geen spijt van krijgen.
Voor meer over Kevin Smith: www.viewaskew.com
Voor meer over het verhaal achter Chasing Amy: www.viewaskew.com/chasingamy/howwhy.html
Voor de films: Videotheek Sleaze, Kattendiep, tegenover het Casino in Groningen.